Οικολογικό τραύμα - Σολασταλγία
- Βάσω Τόλη
- 16 Δεκ 2023
- διαβάστηκε 3 λεπτά
Το 2023 μια τεράστια οικολογική καταστροφή. 400.000 στρέμματα έχουν καεί μέσα σε τρεις ημέρες. Ενδιαιτήματα έχουν χαθεί από τις πλυμμήρες και τις φωτιές, η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει ανέβει σε υψηλά επίπεδα.
Τα οφέλη της επαφής της φύσης με τον άνθρωπο έχουν αναφερθεί και μελετηθεί σε πολλές έρευνες. Πλέον όμως, υπάρχει η ανάγκη να δημιουργήσουμε όρους που περιγράφουν την απόσταση ανάμεσα στους ανθρώπους και την φύση. Αυτοί οι όροι, θα μπορούσαν να τοποθετηθούν κάτω από την ομπρέλα του οικολογικού τραύματος- πανανθρώπινο και υπαρξιακό τραύμα. Ο Rex Weyler όρισε το οικολογικό τραύμα ως «την εμπειρία της παρακολούθησης της διάχυτης κατάχρησης και της καταστροφής του φυσικού κόσμου».
Το τραύμα αποτελείται από 2 πυλώνες, το τραυματικό γεγονός- αλλά και την διαδικασία της επανόρθωσης ή αλλιώς νοηματοδότησης εκείνου του τραυματικού γεγονότος. Το πρόβλημα και με αυτό το είδος τραύματος, είναι ότι η νοηματοδότηση και η διαδικασία της επανόρθωσης του, μας φέρνει μπροστά σε έναν φαύλο κύκλο πολιτικών ευθυνών και στην κατευθυνόμενη ψευδαίσθηση της ατομικής μας ευθύνης. Πόσο πιθανό είναι να μπορέσουμε ελεύθερα να νοηματοδοτήσουμε αυτές τις απώλειες, αντικρίζοντας εκτάσεις που θέλουν δεκαετίες για να ανακάμψουν, ενόσω πίνουμε τον καφέ μας από ένα χάρτινο καλαμάκι; Υπάρχει και θα υπάρχει ένας συνεχόμενος επανατραυματισμός, που θα έρχεται σε συνεχή σύγκρουση με την ψευδαίσθηση ότι μειώνουμε το οικολογικό μας αποτύπωμα ως μικροί καθημερινοί ήρωες.
‘Ένα ακόμα χαρακτηριστικό του οικολογικού τραύματος, είναι το άμεσο κόστος που έχει, όχι μόνο στην ψυχική αλλά και στην σωματική υγεία. Όπως κάθε τραύμα, επηρεάζει τον οργανισμό μας σαν σύστημα, έτσι και αυτό. Η διαφορά όμως είναι, ότι σαν βιολογικά όντα ερχόμαστε αντιμέτωπα με αλλαγές της θερμοκρασίας, αιωρούμενα μικροσωματίδια, μικροπλαστικά και τοξικές ουσίες που κυκλοφορούν στην τροφική μας αλυσίδα. Και επειδή η ύπαρξη μας χαρακτηρίζεται από μια κυκλικότητα, με την σειρά τους όλα τα παραπάνω θα φέρουν εκτός από τα προφανή σωματικά αλλά και ψυχικά συμπτώματα.
Η καταστροφή και η υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος συνδέονται με βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη ψυχολογική επιβάρυνση, σε επίπεδο ατόμου αλλά και κοινότητας. “Το φάσμα των ψυχοπαθολογιών που σχετίζονται με την καταστροφή είναι ευρύ και περιλαμβάνει διαφορετικούς τύπους ψυχιατρικών διαταραχών και προβλημάτων συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένης της διαταραχής μετατραυματικού στρες, της κατάθλιψης και της παρατεταμένης θλίψης”. (Neria et al.,2009).
Ένας όρος που αξίζει να σημειωθεί και περιγράφει το συναίσθημα μετά από μια καταστροφή, είναι η σολασταλγία. Η σολασταλγία αναφέρεται στην βιβλιογραφία ως η απώλεια παρηγοριάς- το τοπίο αλλάζει και δεν αποτελεί πια το ίδιο ανακουφιστικό ερέθισμα, ή ως το αίσθημα της νοσταλγίας ενώ είσαι ακόμα στο ίδιο μέρος. Μεγάλο μέρος της σολοσταλγίας, αποτελεί η οικολογική θλίψη- μια συναισθηματική κατάσταση μετά από την απώλεια ενός φυσικού χώρου.
Ο Higginbotham, μέτρησε τη σολασταλγία μεταξύ κάτοικων περιοχών εξόρυξης άνθρακα στην Αυστραλία και διαπίστωσε ότι « ισχυρότερη αίσθηση αγωνίας εκφράστηκε από εκείνους σε πιο υποβαθμισμένες περιοχές» (Higginbotham 2007).
Σύμφωνα με τους Burns, Taylor, & Hogan (2008), μετά από μια πυρκαγιά, οι αντιδράσεις των κατοίκων περιλαμβάνουν θλίψη από την απώλεια του δάσους και μια ισχυρή επιθυμία να μπορέσουν να επανασυνδεθούν με το τοπίο τους.
Στην έρευνα των Donatello et al.( 2015), αναφέρεται πως οι φυσικές αλλαγές που παρατηρούνται σε μια κοινότητα μετά την πυρκαγιά, μπορεί να συμβάλλουν σε ψυχολογική δυσφορία—ακόμα και για εκείνους που δεν βίωσαν άμεσα την πυρκαγιά. Στην ίδια έρευνα έγινε εμφανές ότι « η σολασταλγία βιώθηκε εξίσου τόσο από μόνιμους όσο και από εποχικούς κατοίκους.» Ένα σημαντικό εύρημα, αν αναλογιστεί κανείς ότι πολλές επιμέρους παράμετροι μπορεί να επηρεάζουν την ψυχολογική απόκριση των ατόμων. Η απώλεια εργασίας, σπιτιού και οικείων χώρων, είναι οι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες που δεν λήφθηκαν υπόψιν, και παρόλα αυτά η απώλεια του φυσικού χώρου θεωρήθηκε άξια θρήνου.
Αν βάλουμε στην εξίσωση και τους παραπάνω παράγοντες, τι όρους πλέον πρέπει να εφεύρουμε για να χωράνε όλο τον πόνο και την οργή, ατομικά και συλλογικά;
Βιβλιογραφία
Weyler, Rex, Ecological Trauma and Common Addiction, 2019
Neria, Galea, Norris, Mental Health and Disasters, Cambridge University Press, 2009
Patricia To *, Ejemai Eboreime and Vincent I. O. Agyapong, The Impact of Wildfires on Mental Health: A Scoping Review, Behav. Sci. 2021, 11, 126
Eisenman, David McCaffrey, Sarah Donatello, Ian et al., An Ecosystems and Vulnerable Populations Perspective on Solastalgia and Psychological Distress After a Wildfire., EcoHealth, 12(4), 2015
Comentarios